تاریخچه بیمارستان در تمدن اسلامی

چکیده

ساخت و ابداع بيمارستان در تاريخ پزشكي دنيا حداقل به حدود هزارو هفتصد سال پيش باز مي گردد. پس از آن در دوره اسلامي نيز اين ساختار مهم در پزشكي، در ايران و ساير سرزمينهاي اسلامي به اعتلا و اوج مي رسد. در اين راستا از موضوعهاي بسيار مهم جايگاه حقوق بيمار و نحوه نگرش به بيمار در سير تاريخ بيمارستانها مي باشد كه مي تواند به روشن شدن نقش اسلام و ايران درتكوين تاريخ پزشكي دنيا كمك نمايد. از اينرو در اين مجموعه با بررسي منابع كهن و پژوهشهاي متاخر ، روند تاريخي رعايت حقوقبيمار از منظرهاي نقش آموزشي ودرماني بيمارستان، بخشهاي بيمارستان، مكان و نوع ساخت بيمارستان، نوع نگاه به درمان و طبقاتجامعه در تمدن اسلام و ايران بررسي و با موارد مشابه در اروپا مقايسه گرديد. با توجه به داده هاي بدست آمده توجه به حقوق بيماردر بيمارستانهاي ايران و جهان اسلام بر خلاف غرب بسيار با اهميت بوده كه بيا نگر جايگاه رفيع ايران و اسلام در تكوين تاريخپزشكي جهان دارد. از سوي ديگر نگاه و راهكارهاي مورد استفاده آنها امروز نيز مي تواند راهگشاي بسياري از مشكلات باشد.

مقدمه

درمانگاه  و مراکز درمانی و به طور کلی بیمارستان ها در ایران پیش از اسلام از شهرت و معروفیت خاصی برخوردار بودند و مردم به درست چرایی احداث این مراکز درمانی را درک نموده و دستگاه های دولتی  نیز در بنیاد و ایجاد بیمارستان ها کوشا بودند. مروجان مذهب مزدیسنا نیز به دلیل این که در کتاب مقدسشان از برپایی این اماکن تمجید فراوان شده و برای مقابله با بیماری ها و پیشگیری از همه گیر گشتن آن ها سفارش شده بود و به تبعیت از پیامبر خویش (زرتشت)که نخستین مکتب مزدیسنا را به منظور گردآوردن بیماران و پزشکان بنیاد گذاشت، در ایجاد و تشویق مردم برای احداث مراکز درمانی تلاش قابل ملاحظه ای نمودند. این مراکز درمانی که نام پارسی بیمارستان را به خود گرفت، به دیگر سرزمین ها نیز انتقال یافت و ملل دور و نزدیک نیز در برپایی بیمارستان در سرزمین خود کوشیدند. قابل ذکر است که بیمارستان و احداث آن از دوران بسیار پیش تر از ساسانی در ایران زمین موجود بوده و با وجود این که اطلاعات ما از مسایل و اوضاع فرهنگی، اجتماعی پیش از ساسانیان، نسبت به مسایل و وقایع سیاسی بسیار اندک است، اما باز گزارشگران کلاسیک نتوانسته اند در منابع خویش از این مراکز و وجود آن ها در ایران زمین چشم بپوشند و بدان ها اشاراتی هرچند جسته و گریخته داشته اند. این در حالی است که متون مذهبی ایرانیان پیش از اسلام نیز به دلیل نگرش خاصی که به بیماری ها و مقابله با آن ها داشته اند، به این مراکز اشاره نموده و هم چنین به محققان امروزه درباره نحوه ی شکل گیری بیمارستان ها و نخستین مراکز درمانی اطلاعات مفید و ارزنده ای عرضه نموده اند. بنابراین، نباید پیدایش و حتی گسترش بیمارستان ها و مراکز درمانی را به دوره ی ساسانی معطوف داشت بلکه پیش از این دوران از مکاتبی همچون شوش، ری، اکباتان، پرسپولیس، نصیبین و غیره در ایران آگاهیم.

در سخن پایانی ضرورت تدوین این مقاله را بررسی نگرش ایرانیان پیش از اسلام و نسبت به بیماری ها و اقدامات آن ها در مقابله با بیماری ها و هم چنین چرایی و چگونگی احداث نخستین مراکز درمانی و نحوه ی ایجاد بیمارستان و نیز بنیاد بیمارستان جندی شاپور  و تشکیلات و امکانات موجود در آن، ذکر نموده، که در سیر این نوشتار سعی گردیده بدان ها پرداخته گردد. روش به کار رفته در این پژوهش همانند روش معمول تاریخ نگاران و روش شناسی متداول در نزد ایشان، یعنی روش توصیفی-تحلیلی است. اطلاعات مربوط به این دوره از طریق بررسی کتابخانه ای گردآوری گشته است؛ بدین گونه که کتاب های مربوطه مورد مطالعه و سپس از آن ها فیش برداری شده و در نهایت به تحلیل مواد خام به دست آمده پرداخته ایم.

گفتنی است که منابع مورد استفاده –که قدمتی چند صد ساله دارند- از لحاظ تقدم و تأخر تاریخی و اهمیت و اعتبار، طبقه بندی و مرود ازریابی قرار گرفته و تا حد امکان در تدوین این اثر بر منابع دست اول و اصلی تأکید شده است. مطالعه ی حاضر ابتدا سیر شکل گیری بیمارستان ها و مراکز درمانی را(با توجه به چگونگی و چرایی بنیاد این مراکز) در ایران باستان مورد مطالعه قرار داده و سپس پیشرفت تأسیسات این مراکز درمانی تا بنیاد بیمارستان جندی شاپور بررسی گشته و در پایان به بیمارستان جندی شاپور و امکانات و بازدهی آن پرداخته شده است.

واژه پیشینه بیمارستان

بیمارستان، خانه یا عمارتی است که برخی حکومت ها یا افراد نیکوکار در برخی از شهر ها آن را می سازند و در آن جا پزشکان دولت، بیماران را به طور رایگان درمان می کنند. به عبارت دیگر، عمارت خانه ای است که جهت بیماران بنا شده و در آن جا بیماران بی بضاعت و بی کس را پذیرفته و مجاناً و بلاعوض آنان را تداوی کرده و دوا و غذا دهند و پرستاری می کنند.

بیمارستان در آغاز به عنوان درمانگاه های عمومی بوده که در آن درمان همه نوع بیماری های داخلی و جراحی و چشم و غیره انجام می گرفت و بر اثر گذشت زمان و نابسامانی کارها و بی توجهی در بسیاری نقاط به ویرانه هایی تبدیل شد که در آن ها تنها دیوانگان باقی ماندند و از این رو بعدها از کلمه بیمارستان، گاهی مفهوم دیوانه خانه به ذهن می آمد.

بدان گونه که شیخ فریدالدین عطار در تذکره الاولیا از قول فضیل بن عیاض گوید:

«دنیا بیمارستان است و خلق در او چون دیوانگان و دیوانگان در بیمارستان در غل و قید باشند».

شیخ فریدالدین

نظریه ابن مطران در مورد فارسی و ایرانی بودن واژه ی بیمارستان

«نام بیمارستان فارسی است زیرا بیمار به مریضان گفته می شود و ستان به معنی «جای» است و نام بیمارستان به یونانی «اخشندوکین» است».

ابن مطران

نظریه جرجی زیدان در مورد فارسی و ایرانی بودن واژه بیمارستان

جرجی زیدان نیز بیمارستان را واژه ای فارسی به معنی محل نگهداری بیماران دانسته است.

جرجی زیدان

مترادف کلمه بیمارستان

• مریضخانه
• دارالمرضی
• دارالشفاء ===================> نام عربی مرکب که مفهوم آن (داروخانه، مطب، بیمارستان و مریضخانه)

تک بیتی نزاری قهستانی در مورد بیمارستان

زدارالشفاء دفع دردم فرست ز دستم مده پایمردم فرست

نزاری قهستانی

در دو کشور قدیم مصر و هند، مراکز درمانی ای که وظیفه ی بیمارستان را ایفا می کردند، وجود داشته است. به طوری که بودا در قرن ششم قبل میلاد بیمارستان را برای افراد فلج و بی چاره بنا کرد و برای هر ده قریه یک پزشک تعیین نمود. پسر بودا، اوپاتیسو (Upatiso) نیز محلی را برای پناه بیماران و زنان آبستن ساخت که این عمل سرمشق پیروان بودا گشت و آنان پس از بودا و پسرش بیمارستان ها بنا کردند.

مصر

هند

یونانیان به دلیل اندیشه های خرافی که در ذهن داشتند بیماران را در معابد جمع آوری نموده و با استغاثه به درگاه خدایان و انجام مراسم جادویی و سحرآمیز مشتی از خرافات و طلسم و سحر سعی در معالجه ی بیماران می داشتند.

#پاورپوینت تاریخچه بیمارستان در تمدن اسلامی#دانلود پاورپوینت تاریخچه بیمارستان در تمدن اسلامی#پاورپوینت تاریخچه بیمارستان#دانلود پاورپوینت تاریخچه بیمارستان#پاورپوینت بیمارستان در تمدن اسلامی#دانلود پاورپوینت بیمارستان در تمدن اسلامی#پاورپوینت تاریخچه بیمارستان در اسلام#دانلود پاورپوینت تاریخچه بیمارستان در اسلام