نقش انقلابیون قفقازی در جریان نهضت مشروطه در آذربایجان

چکیده

منطقه آذربایجان در تکوین اندیشه های روشنفکری و انقلابی پیش از مشروطه و همچنین در پیروزی انقلاب مشروطه نقشی تاریخی داشته است. پایداری مردم تبریز در «حصر تبریز» به فتح تهران به وسیله مشروطه خواهان آذری، شمالی و بختیاری انجامید. درباره انقلاب مشروطه این پرسش مطرح است که اکثریت های قومی چه نقش ایجابی یا سلبی در آن داشتند؟ فرضیه مقاله می گوید «منطقه آذربایجان از نظر داخلی و خارجی در تکوین و پیروزی انقلاب مشروطه نقشی بنیادین داشته است». از نظر داخلی منطقه آذربایجان که به مقر ولیعهد قجر یکی از قطب های اقتصادی کشور بود، نسبت به سایر مناطق کشور پیشرفته تر بود. جنگ ایران-روس و پیامدهای ناشی از آن نیز در مخالفت مردم با قاجار نقش اساسی داشت. همچنین عوامل خارجی یعنی اندیشه های انقلابی صادره از اروپا و روسیه، بازرگانی خارجی و حضور استعمار بریتانیا و روسیه موجب شدند مردم منطقه آدربایجان به مخالفت با حکومت و اصلاحات بنیادی گرایش پیدا کنند.

واژگان کلیدی: آذربایجان، انقلاب مشروطه، تبریز

مقدمه

جنبش مشروطه ایران اقدامی تاریخی برای پایان دادن به استبداد، برقراری نظام پارلمانی، نوسازی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعة ایران بود. در این انقلاب، نه تنها ایرانیان بلکه ملت‌های ساکن قفقاز نیز شرکت داشتند و هر یک به سهم خود برای پیروزی آن تلاش کردند. یکی از جالب توجه‌ترین جنبه‌های انقلاب مشروطیت ایران شرکت قفقازی‌ها در مبارزات مردم ایران بود. گرجی‌ها، روس‌ها و حتی به میزان زیادتری ارمنیان قفقازی  و مسلمانان قفقازی (که بعدها آذری خوانده شدند) در جنبش مشروطیت نقش بسیار مهمی به خصوص در جنگ‌های سرنوشت ساز شمال غرب ایران علیه نیروهای وفادار به شاه ایفا کردند. ضمناً ارمنیان قفقازی  در راستای مشروطه خواهی و تشکیل احزاب دموکراتیک ایران سهم روشنفکرانه ارزنده تری هم به عهده داشتند.

پیشینه

پیش از انقلاب مشروطیت، قرن‌ها بود که ارمنیان قفقازی  در ایران می‌زیستند با وجود این بیشتر کسانی که نقشی عمده در این انقلاب ایفا کردند از قفقاز آمده بودند. در آغاز قرن نوزدهم، ارمنیان قفقازی ساکن در قفقاز از ارمنیان قفقازی ساکن در امپراتوری عثمانی یا ایران تحصیل کرده تر، متمدن تر و نسبت به گرایش‌های فرهنگی اروپا آگاه تر بودند. آن‌ها در مسکو، سن پترزبورگ، لایپزیگ و برلین تحصیل می‌کردند و از طریق تماس با روشنفکران روس با فرهنگ اروپا آشنا می‌شدند و همچون همکاران روسی خود در معرض تأثیر نوعی روشنفکری قرار می‌گرفتند.

مسکو

سن پترزبورگ

لایپزیگ

برلین

نکته: در آغاز قرن نوزدهم، ۲۵ الی ۲۹ درصد طبقه کارگر در باکو؛ یعنی، بزرگ‌ترین گروه قومی، متشکل از ارمنیان قفقازی  بود.

سه رخداد مهم بین سالهای  ۱۹۰۳ و ۱۹۰۶که موجب شد تا ارمنیان قفقازی قفقاز بسیج شوند:

• نخستین رخداد، مصادرة اموال کلیسای ارمنی در سال ۱۹۰۳ از سوی تزار نیکلای دوم بنا به توصیه حکمران قفقاز، شاهزاده گریگوری گلیتسین (۱۸۹۶-۱۹۰۴)، بود.
• رخداد دوم شرکت ارمنیان قفقازی  در شورش‌های دهقانی و اعتصاب‌های کارگری و دانشجویی در انقلاب ۱۹۰۵ روسیه بود.
• سومین هم کشمکش‌های بین مسلمانان و ارمنیان قفقازی  قفقاز از سال ۱۹۰۵ تا ۱۹۰۷ بود.

تنها دلیلی که ارمنیان و انقلابیون قفقازی  توانستند در ایران نقشی ایفا کنند چه بود؟

تنها به این دلیل بود که اقلیت ارمنیان قفقازی از قبل در ایران و به خصوص در قلب انقلاب، آذربایجان، حضور داشتند و در آنجا فعالیت سیاسی می‌کردند.

با وجود اینکه تاریخ حضور اقلیت ارمنی در ایران به اوایل قرن چهارم پیش از میلاد بر می‌گردد در اواخر قرن نوزدهم ارمنیان قفقازی  ایران شصت و سه هزار الی هفتاد هزار نفر بودند، که عمدتاً در اصفهان و آذربایجان سکونت داشتند. در آغاز قرن، شهر تبریز به صورت مرکز عمده فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی ارمنیان قفقازی  درآمده بود که بیشتر به خاطر نزدیکی راهبردی این شهر به قفقاز و راه عبور و مرور دو طرفه معلمان، فعالان و مبارزان سیاسی بود هر چند روشنفکران، فعالان سیاسی و کارگران باکویی هم در گسترش فعالیت‌های روشنفکرانه و سیاسی مسلمانان در آذربایجان ایران نفوذ بسزایی داشتند.

احزاب سیاسی ارمنیان قفقازی  فعالیت‌های خود را در دهة ۱۸۹۰در ایران آغاز کردند. احزاب هنچاکیان و داشناکسوتیون (نیز حزب آرمناکان که در انقلاب مشروطیت ایران شرکت نکرد) به منظور تأسیس چندین شعبه و نیز اشاعه و تبلیغ ایدئولوژی حزبی اعضایی را از قفقاز به ایران گسیل داشتند.

در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، هم حزب هنچاکیست و هم حزب داشناکیست گروه‌های نظامی کوچکی را سازمان دادند تا پس از آموزش در مراکزی مانند تبریز، سلماس و خوی به خاک عثمانی وارد شوند و سلاح کافی به دست آورند تا در صورت تهاجم کردها و ترک‌ها از ارمنیان قفقازی  دفاع کنند.

بنابراین، محیط انقلابی و روشنفکری قفقاز در آغاز قرن، اساس مستحکم تربیتی و فرهنگی اقلیت ارمنی در ایران و فعالیت انقلابی احزاب سیاسی ارمنی در ایالت آذربایجان، با چنان موقعیت استراتژیک، نقش قدرتمندانه ارمنیان قفقازی  قفقاز در انقلاب مشروطیت ایران را به‌طور اجمال تبیین می‌کند.

#پاورپوینت نقش انقلابیون قفقازی در جریان نهضت مشروطه در آذربایجان#دانلود پاورپوینت نقش انقلابیون قفقازی در جریان نهضت مشروطه در آذربایجان#پاورپوینت نقش انقلابیون قفقازی در مشروطه آذربایجان#دانلود پاورپوینت نقش انقلابیون قفقازی در مشروطه آذربایجان#پاورپوینت نقش انقلابیون قفقازی در نهضت مشروطه آذربایجان#دانلود پاورپوینت انقلابیون قفقازی در نهضت مشروطه آذربایجان#پاورپوینت نقش انقلابیون قفقازی در جریان نهضت مشروطه#دانلود پاورپوینت نقش انقلابیون قفقازی در جریان نهضت مشروطه